Corona (Korona) Virüsü Nedir?: Corona virüs Hakkında Bilmeniz Gereken Herşey

Corona (Korona) Virüsü (COVID-19) salgını hakkında en iyi koruyucu önlemler, belirtiler, istatistikler, önemli bilgiler ve virüsün yayılmasına karşı mücadelede sonraki adımlar da dâhil olmak üzere en çok sorulan soruların cevaplarını aşağıda bulabilirsiniz. Corona virüs pandemisi esnasında bir kamu hastanesinde hala aktif olarak çalışan bir hekim olarak doğrudan uzmanlık alanım olmasa da öncelikle kendimi bilgilendirmek için bilimsel kaynaklardan derleyip, çevirdiğim notların okuyanlara faydalı olması dileğiyle…

Corona virüs salgını

2019 yılı Aralık ayında başlayan COVID-19 salgını, Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ veya Uluslararası adıyla WHO) tarafından salgın ilan edildi. Daha önce hiç görülmemiş bir Coronavirüsün neden olduğu solunum yolu hastalığı kısa sürede tüm dünyaya yayıldı ve üç ay içinde 6.500’den fazla insanın hayatını kaybetti. Merkez üssü Çin’in Wuhan bölgesi olup, ilk salgının en kötüsü burada yaşadıysa da şimdi Avrupa genelinde, İran ve Güney Kore’de ikincil salgınlar meydana geldi ve hastalık yayılmaya devam ediyor. DSÖ (WHO) ilk olarak 2020 yeni yılı arifesinde hastalık konusunda uyarıldı ve sonraki haftalarda araştırmacılar örgütü corona virüsler olarak bilinen SARS ve MERS hastalıklarından da sorumlu bir virüs ailesine bağladılar. 11 Mart 2020’de DSÖ genel direktörü Tedros Adhanom Ghebreyesus[1], dünya tarihinde ilk kez bir corona virüsün böylesine geniş çağlı bir yayılmaya neden olduğu pandemiyi ilan etti[2]. Hastalık hakkında daha fazla bilgi elde edilse de virüs yayılmaya ve can almaya devam ediyor.  Bu sayfada yeni virüs hakkında bildiğimiz her şeyi, araştırmacılar için sırada ne olduğunu ve riskinizi azaltmak için atabileceğiniz bazı adımlar şöyle…

Corona virüs Nedir?

Corona virüsleri, Coronaviridae olarak bilinen bir aileye ait olup, elektron mikroskobu altında çivili halkalara benzer bir görüntü vermektedirler. NIAID’nin Montana’daki Rocky Mountain Laboratuvarları, dijital olarak renklendirilmiş yakın çekimleri yakalamak için özel ekipman, tarama ve iletim elektron mikroskopları kullandı. Yukarıdaki görüntülerde kullanılan virüs örneği ABD’deki bir hastadan izole edilmiştir. COVID-19 virüsü, ilgili Coronavirüs MERS ve SARS’ın mikroskop görüntülerine çok benzemektedir. Viral kılıflarının etrafında bir hale veya “taç” (Latince corona ‘taç’anlamına geliyor) oluşturan bu sivri uçlar yüzünden bu virüs ailesi şekilde adlandırılmışlardır. Coronavirüsler kılıf içerisinde çift zincirli DNA’nın aksine tek bir RNA dizisi içerir ve bir virüs olarak canlı hücrelerin içine girmeden ve onun mekanizmalarını gasp etmeden üreyemez. Viral kılıf üzerindeki sivri uçlar, Coronavirüslerin hücrelere bağlanmasına yardımcı olmakta bu da onların C4 patlayıcısı bağlanan bir kapının patlatarak açılmasına benzer bir etkiyle hücreye girmelerine sebep olmaktadır. Bu şekilde içeri girdikten sonra hücreyi bir virüs fabrikasına dönüştürürler: RNA ve bazı enzimler, daha fazla virüs üretmek için hücrenin moleküler mekanizmasını kullanır, daha sonra diğer hücreleri enfekte etmek için hücreden dışarı gönderilirler. Böylece döngü yeniden başlamaktadır. Tipik olarak, Corona virüsler evcil hayvanlardan, yarasalar gibi vahşi yaşam ögelerine kadar değişen ortamlarda bulunur. Bunların bazıları soğuk algınlığı gibi çeşitli hastalıklardan sorumludur. Corona virüsler hayvanlardan insanlara sıçradığında akciğerlerde ateş, solunum yolu hastalığı ve iltihaplanmaya neden olabilirler. Yaşlılar veya HIV-AIDS’li kişiler gibi bağışıklığı baskılanmış kişilerde, bu tür virüsler ciddi solunum yolu hastalıklarına neden olarak zatürreye dahası ölüme sebep olurlar.

SARS ve MERS ile farkları

Son yirmi yıldır SARS (Severe Acute Respiratory Syndrome ‘şiddetli akut solunum sendromu’) ve MERS (Middle East Respiratory Syndrome ‘Orta Doğu solunum sendromu’) gibi son derece patojenik Coronavirüsler kısa süreli ve sınırlı alanlarda etkili olmuştur. Bu virüsler insandan insana kolayca bulaşmış ancak farklı hayvan aracılarından geçtiğinden şüphelenilmiştir ki SARS misk kedileri, MERS ise tek hörgüçlü develer ile ilişkilendirilmiştir. 2000’li yılların başında ortaya çıkan SARS 8.000’den fazla insana bulaştı ve yaklaşık 800 ölüme neden olurken, 2010’ların başında ortaya çıkan MERS, yaklaşık 2.500 kişiye bulaşmış ve 850’den fazla ölüme yol açmıştır.

COVID-19 nedir?

Corona virüs salgının ilk günlerinde, gerek medya gerekse doktorlar “Corona virüs” kelimesini hastalığın patlak verdiği tarihe atıf yapmak için bir yakalama terimi olarak adlandırıyordu. Bununla birlikte Coronavirüs, bir hastalıktan ziyade Corona virüs Nedir? bölümünde açıklanan bir virüs türüdür. Karışıklığı önlemek ve doğru rapor tutmayı kolaylaştırmak için, DSÖ yeni hastalığı yani 2019 yılında çıkan Coronavirüs hastalığını COVID-19[3] olarak adlandırmıştır[4]. DSÖ genel müdürü Tedros Adhanom Ghebreyesus, “Bir isme sahip olmak, yanlış veya damgalayıcı olabilecek diğer isimlerin kullanılmasını önlemek için önemlidir.” İfadesini kullanarak muhtemelen salgına yakıştırılan ‘Çin Gribi’ gibi ifadelerin de önüne geçmek istemiştir. Ayrıca COVID-19 kelimesinde yıla yapılan rakamsal atıf gelecekte çıkabilecek Coronavirüs salgınları için de kullanılacak standart bir format da oluşturmuştur. Uluslararası Virüslerin Taksonomisi Komitesi’nin (Committee on Taxonomy of Viruses) bir parçası olan Coronavirus Çalışma Grubu (Coronavirus Study Group), yeni Coronavirüsü adlandırmaktan sorumludur. Yeni çıkan ve hastalığa neden olan Coronavirüs SARS-CoV-2 (severe acute respiratory syndrome coronavirus 2 ‘şiddetli akut solunum sendromu Coronavirüs 2’) olarak bilinmektedir[5]. Coronavirus Çalışma Grubu “bu virüsü resmen ciddi akut solunum sendromu Coronavirüslerinin yani 2002-2003 yıllarında SARS salgından sorumlu (SARS-CoV) kardeşi olarak tanımaktadır.

Virüs ve hastalığın neden farklı isimleri var?

Virüsün adı SARS-CoV-2 iken neden olduğu hastalık Corona virüs hastalığı (coronavirus disease) COVID-19 olarak adlandırılmıştır.

Virüsler ve neden oldukları hastalıklar genellikle farklı isimlere sahiptir. Örneğin, HIV AIDS’e neden olan virüstür. İnsanlar sıklıkla kızamık gibi bir hastalığın adını bilirler, ancak buna neden olan virüsün adını (rubeola) bilmezler. Virüsleri ve hastalıkları adlandırmak için farklı süreçler ve amaçlar vardır. Virüsler, tanı testleri, aşılar ve ilaçların geliştirilmesini kolaylaştırmak için genetik yapılarına göre adlandırılır. Virologlar ve daha geniş bilim topluluğu bu işi yapıyor, bu nedenle virüsler Uluslararası Virüs Taksonomisi Komitesi (ICTV) tarafından adlandırılıyor. Hastalıklar, hastalık önleme, yayılma, bulaşıcılık, ciddiyet ve tedavi üzerine tartışmalara olanak tanımak için adlandırılmıştır. İnsan hastalıklarına hazırlıklı olma ve müdahale DSÖ’nün rolüdür, bu nedenle hastalıklar WHO tarafından Uluslararası Hastalık Sınıflandırması’nda (ICD) resmen adlandırılmıştır. ICTV, 11 Şubat 2020’de yeni virüsün adı olarak “ciddi akut solunum sendromu Coronavirüs 2 (SARS-CoV-2)” açıkladı. Bu isim, virüsün 2003 SARS salgınından sorumlu Coronavirüs ile ilişkili olması nedeniyle seçildi. İlişkili olsalar da, iki virüs farklıdır. DSÖ ise daha önce Dünya Hayvan Sağlığı Örgütü (OIE) ve Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) ile geliştirilen yönergeleri takip ederek 11 Şubat 2020’de bu yeni hastalığın adı olarak “COVID-19” u duyurdu.

Pandemi (Salgın) nedir?

11 Mart 2020 günü DSÖ, COVID-19 salgınını resmen bir salgın olarak sınıflandırdı. WHO müdürü Tedros Adhanom Ghebreyesus, bir basın toplantısında “Pandemi hafife alınacak veya dikkatsizce kullanılacak bir kelime değil ki yanlış kullanıldığında, mantıksız bir korkuya veya savaşın bittiğini haksız yere kabul edebileceğine dair sebep olabiliyor” demiştir.

Pandemi nedir?

Hem CDC’nin (Centers for Disease Control and Prevention ‘Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri’) hem de DSÖ’nün pandemi için farklı tanımları olup, ayrıca bir sözlüğe bakarsanız da bambaşka bir şeyler de okuyabilirsiniz. Eski Yunanca παν (pan) ‘tüm’ ve δήμος (demos) insanlar kelimesinden ödünçlenen  pandemi, bir kıta, hatta tüm dünyaya gibi çok geniş bir alanlara yayılan ve etkisini gösteren salgın hastalıklara verilen genel isimdir. Daha basit ifadeyle bir pandemi “yeni bir hastalığın dünya çapında patlak vermesi” olarak tanımlanabilir. Burada “yeni” anahtar kelimedir çünkü birçok hastalık popülasyonda devam eder ve her yıl yeniden yayılır. Örneğin, grip her yıl birçok insanı enfekte eder ve tüm dünyada bulunabilir. Bununla birlikte COVID-19’un aksine, grip virüsleri yıllardır toplumda dolaşıyor, buna karşı insanlarda doğal bir bağışıklık var dahası biz grip hakkında çok şey biliyoruz. COVID-19 virüsünün kendisi henüz değişmedi. Yani daha tehlikeli hale gelmedi ve insanları daha hızlı enfekte etmek için mutasyona uğramadı.

Virüs nereden geldi?

Virüs, Pekin’in yaklaşık 650 mil güneyinde, 11 milyondan fazla nüfusa sahip bir Çin kenti olan Wuhan’dan kaynaklanıyor gibi görünüyor. Balık ve deniz ürünlerinin yanı sıra yarasalar, yılanlar ve pangolinler de dâhil olmak üzere diğer yaban hayvanlarından gelen Huanan Deniz Ürünleri Toptan Satış Pazarı civarından 2020 Ocak ayı başlarında yayıldığı düşünülüyor. Dünyanın en eski, en prestijli ve en ünlü genel tıp dergilerinden biri olan The Lancet, geçmişi 1 Aralık 2019’a kadar uzanan süreçte bu hastalığa yakalanmış hastaların klinik özelliklerinin kapsamlı bir özetini yayınlamıştır[6]. Tespit edilen ilk hasta, virüsün başka bir yerde ortaya çıkmış olabileceğini ve Huanan Deniz Ürünleri pazarına bir şekilde taşındığını burada gelişip insandan hayvana ve tekrar insana sıçrayabildiğini düşündürmüştü. Çinli yetkililer 1 Ocak’ta bu pazarı kapattılar. 22 Şubat’ta, Çin devlet medyası yayını olan Global Times tarafından hazırlanan bir raporda Çin’de yapılan bir araştırmaya dayanarak Huanan deniz ürünleri pazarının bu hastalığın doğum yeri olmadığını öne sürmüştür. SARS ve MERS dahil olmak üzere geçmiş salgınlarda viral hastalıkların yayılmasında açık pazarların rol oynadığı bilinmektedir. Şimdiye kadar yeni Coronavirüs taşıdığı teyit edilen insanların büyük çoğunluğunun son haftalarda Huanan Deniz Ürünleri pazarına geldiği düşünülmektedir. Huanan Deniz Ürünleri pazarı bulmacanın ayrılmaz bir parçası gibi görünmekteyse de muhtemel kökene yönelik araştırmalar sıfırıncı hastanın kim olduğu sorusu hala kesin bir cevap bulmuş değildir.

Wuhan Bilmecesi çözüm bekliyor

22 Ocak 2020’de Tıbbi Viroloji Dergisi’nde (Journal of Medical Virology) yayınlanan bir raporda yılanların SARS-CoV-2 için en olası vahşi hayvan deposu olduğunu öne sürdü, ancak çalışma üstelik bir gün sonra 23 Ocak’ta iki ayrı çalışma ile kesin bir şekilde reddedildi. İnsan ve hayvan sağlığı arasındaki bağlantıları araştıran kâr amacı gütmeyen EcoHealth Alliance başkanı Peter Daszak, “Wuhan Coronavirüsü için bir yılan rezervuarı önerecek kadar yeterli kanıt görmedik” açıklamasını yapış ve “Bu çalışma gerçekten ilginç, ancak bu yeni virüsün genetik sekansını bilinen tüm diğer Coronavirüslerle karşılaştırdığımızda, en yakın akrabalarının hepsinin memelilerde, özellikle de yarasalarda kökenleri var. Görünüşe göre bu virüsün doğal rezervuarını bilmeye daha yakın değiliz” şeklinde devam etmiştir. Biyolojik bilimler için açık erişimli bir ön baskı deposu olan biorXiv websitesine Çinli bilim insanlarınca yüklenen bir makalede önceki SARS Coronavirüsü ve diğer yarasa Coronavirüsleriyle karşılaştırılmış,virüsün genlerinin % 80’ini önceki SARS virüsü ile ve % 96’sını yarasa Coronavirüsleri ile paylaştığı anlaşılmıştır. Daha da önemlisi, bu çalışma virüsün SARS’nin yaptığı gibi insan hücrelerine girebileceğini ve hücreleri ele geçirebileceğini de göstermiştir. Küçük, pullu bir memeli olan karınca yiyen pangolin de SARS-CoV-2’nin yayılmasında rol oynamaktadır ki SARS-CoV-2’ye benzer Coronavirüsler daha önce pangolinlerde bulunmuştur. New York Times’a göre, pangolin dünyanın en çok ticareti yapılan yabani hayvanlarından biri olabilir ve Huanan Deniz Ürünleri Marketinde satıldığı bilinmektedir[7]. Sonuç olarak son teoriye göre virüs muhtemelen yarasalardan kaynaklanmıştır ancak yarasalardan insanlara yayılmadan önce pangolinlerde gizlenmiştir.

Kaç teyit edilmiş vaka ve ölüm rapor edildi?

Virüs, 2019 sonlarında keşfinden bu yana 6 kıtada 168 ülkeye yayılan virüs 24 Mart 2020 itibarı ile en genci 18 yaşında 17 bin kişinin ölümüne yol açmıştır. Virüsün dünyaya yayılmasını izlemenin en iyi yolu, CDC, WHO ve Çinli sağlık profesyonelleri de dahil olmak üzere bir dizi kaynaktan veri toplayan ve Johns Hopkins Üniversitesi tarafından tutulan bu link tıklanınca açılacak kullanışlı çevrimiçi araçtır.

Teyit edilen davaların ve ölümlerin çoğu, salgının kaynaklandığı Çin’in Hubei eyaletinde kaydedildi. Bununla birlikte, Güney Kore, İtalya ve İran’da ikincil salgınlar görüldü ve bir yolcu gemisi olan Diamond Princess, Şubat ayında 14 gün boyunca Japon limanı Yokohama’da gemide bir salgın nedeniyle karantinaya alındı. Toplamda, gemideki 705 kişinin Coronavirüs ile enfekte olduğu anlaşıldı.

Ölüm oranı nedir?

Birçoğumuzun aklında cevaplanması gereken en acil sorulardan biri, COVID-19 ya da Corona virüsü yüzünden hastalanan insanların yüzde kaçı bu yüzden ölüyor ki cevaplanması oldukça zor olan bir soru. DSÖ tarafından yapılan erken tahminler, vaka sayısının ölüm sayısına göre oranının % 3’ün üzerinde olduğunu ortaya koymuştur. Dünya Sağlık Örgütü genel müdürü Tedros Adhanom Ghebreyesus, 3 Mart’ta yapıan bir basın toplantısında “Küresel olarak bildirilen COVID-19 vakalarının yaklaşık % 3.4’ü öldü.” İfadesini kullanmıştır[8]. Bununla birlikte uzmanlar bu oranın doğruluğu konusunda ikna olmamıştır[9], çünkü dünya genelinde yapılan sınırlı testler yüzünden COVID-19 ile enfekte olan birçok kişinin hafif semptomlarla hastaneye bile gitmeden hastalığı atlattığını dolayısıyla istatistik oranına dahil edilmediğini düşünmektedir. COVID-19 özellikle yaşlı insanları daha ciddi bir şekilde etkilemektedir[10]. Covid-19 teşhisi konanların 72.314’ünün verilerine dayanarak söylenebilir ki Çin’deki vakaların büyük çoğunluğu (% 87) 30 ila 79 yaşlarındaki kişilerdi. Vakaların sadece % 8.1’i 20’li yaşlardaydı, % 1.2’si ergendi ve % 0.9’u ise 9 yaşından ufaktı. Sonuç olarak % 3.4 gibi tek bir sayı tüm hikâyeyi anlatamayacağı ortadadır. Ölüm oranı zamanla değişecektir, ancak 60 yaşından büyük kişiler özellikle kardiyovasküler hastalık ve diyabet gibi kronik sağlık sorunları olanlar daha yüksek risk altındadır.

Yeni bir Coronavirüs olduğunu nereden biliyoruz?

Çin Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi, bir bilim insanı ekibini, virüsü izole etmeyi umarak yeni hastalık hakkında bilgi toplamak ve Corona virüsten etkilenen hastalarda test yapmak için Wuhan’a gönderdi. 24 Ocak 2020’de New England Journal of Medicine’de yayınlanan çalışmada ise üç hastadan alınan örnekleri incelendi. Bilim insanları hücre görüntülerini ve iç mekaniğini çözebilen bir elektron mikroskobu kullanarak ve genetik kodu inceleyen ekip, yeni Coronavirüsü görselleştirip genetik olarak tanımlayabilmiştir.[11]

Genetik kodu anlamak, araştırmacılara iki şekilde yardımcı olmuştur: Virüsün hasta örneklerinden tanımlayabilen testler oluşturulmasına olanak tanınmış ve onlara tedavi veya aşı oluşturma konusunda potansiyel bilgi verilmiştir. Avustralya, Melbourne’daki Peter Doherty Enstitüsü, bir hastadan elde edilen virüsü tanımlayıp laboratuvar ortamında büyütebildi dahası 28 Ocak’ta keşiflerini açıkladı[12]. Bu, bir aşı geliştirmedeki en büyük atılımlardan biri olarak görülüyor ve laboratuvarlara, hastalığa sahip olduğundan şüphelenilen hastalarda hem sağlık otoritelerine uzman bilgilerini değerlendirme ve sağlama ve virüs tespit etme yeteneği sağlıyor.

Coronavirüs nasıl yayılıyor?

Coronavirüsün nasıl yayıldığı araştırmacıların hala cevaplamak için çok çalıştığı önemli sorulardan birisidir. İlk enfeksiyonlar potansiyel olarak hayvandan insana bulaşmanın bir sonucu olsa da Corona virüsün Ocak ayı sonlarında insandan insana bulaştığı teyid edilmiştir. Virüs yayıldıkça, tüm dünyada lokal bulaşma görülmüştür ki en fazla risk altındaki kişiler sağlık hizmetlerinde çalışan kişilerdir.  Avustralya’nın Yeni Güney Galler Üniversitesi’nde küresel biyogüvenlik profesörü olan Raina MacIntyre, “En büyük endişe SARS ve MERS Coronavirüslerinde görülen hastane salgınlarıdır” demiş ve sözlerine “Bu salgınları önlemek ve sağlık çalışanlarını korumak için titiz aciliyet sıralaması ve enfeksiyon kontrolü gereklidir” diye devam etmiştir.

Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ veya WHO), virüsün insandan insana şu yollarla taşınabileceğini söylüyor:

• Solunum damlacıkları: Bir kişi hapşırdığında veya öksürdüğünde havaya yayılan damlacıklardan
• Enfekte bireylerle doğrudan temas edilmesi
• Kirlenmiş yüzeyler ve nesnelerle temas edilmesi

MERS dahil olmak üzere bir avuç virüs, enfekte olmuş bir kişiden hapşırdıktan veya öksürüldükten sonra havada varlığını sürebildiği iddia edilmektedir. Son raporlar yeni Coronavirüsün bu şekilde aktarılabileceğini düşündürse de, Çin Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi bunun için kesin bir kanıt olmadığını yinelemiştir.[13] 14 Şubat 2020’de Queensland Üniversitesinde Doçent olan virolog Ian Mackay ve Katherine Arden, toplanan hava örneklerinde bulaşıcı virüs bulunmadığını açıklamıştır.[14]

Coronavirüs çeşitli yüzeylerde ne kadar süre hayatta kalabilir?

COVID-19 Corona virüsünün sağlamlığı hakkında hala çok şey öğrenilecek var ancak Coronavirüs ailesinin benzer üyeleri, SARS ve MERS salgınlarından sorumlu diğer Coronavirüsler ayrıntılı olarak araştırılmıştır. 6 Şubat 2020’de Hastane Enfeksiyonu Dergisi’nde (Journal of Hospital Infection) yayınlanan ve daha önce yapılmış bir dizi çalışmayı (toplam 22) inceleyen ve Coronavirüslerin yüzeylerde dokuz güne kadar sürebildiğini tespit ettiği bir makaledir.[15] 17 Mart 2020’de New England Tıp Dergisi’nde (New England Journal of Medicine) yapılan bir araştırma ise SARS-CoV-2 virüsünün havada ve yüzeylerde ne kadar kararlı olduğunu daha da derinlemesine incelenmiştir[16]. Virüsün kartonda 24 saate kadar hayatta kalma şansı varken bakır yüzeylerde sadece yaklaşık dört saat hayatta kalıyor gibi görünmektedir. Plastik ve çelikte ise 3 güne kadar hayatta kalabilir.

Corona Virüsü havadan bulaşabilir mi?

Sağlık çalışanları açısından dikkat çeken özellik ise virüsün yaklaşık 30 dakikalık bir süre boyunca havada asılı kalabileceğidir ki bu durum özellikle doktorlar ve diğer hastane personelinin olanca önleme karşın neden enfekte olduğunu açıklayabilmektedir. Sosyal mesafe önlemleri bu yüzden daha da önemli hale gelmektedir çünkü sadece enfekte bireylere yakın olanların havada büyük miktarlarda virüse maruz kalması kaçınılmazdır.  East Anglia Üniversitesi’nden Paul Hunter bir hastanın öksürmesi ya da hapşırması sırasında ortaya çıkan “damlacıkların havadaki partiküllere nazaran daha hızlı bir biçimde zemine düşeceğini” zira bunların bir sprey aracılığıyla sıkılan bulutsudan daha ağır olduklarını söylemektedir. Hunter’e göre asıl risk bir taşıyıcının çok yakınında bulunmakta ya da üzerinde tükürük damlaları olan zeminlere dokunmaktadır. Virüs bulaşmış yüzeylere dokunduktan sonra elin yüze götürülmesiyle virüsün böylece burun, göz ya da ağza da bulaştırılması tehlikesi ortaya çıkmaktadır.[17] Ünlü ABD’li immünolog Anthony Fauci ise NBC kanalına yaptığı bir açıklamada “Virüsün havada belli bir mesafe kat edebilecek konumda olduğu fikrini bütünüyle bir kenara atamayız” diyor. Pasteur Enstitüsü’nden Fransız virolog Etienne Simon-Loriere’e göre çalışma her halükarda koronavirüs hastalarını tedavi eden doktorların ve tüm sağlık çalışanlarının “çok iyi bir biçimde korunması gerektiği” görüşünü doğruluyor.

Halk için başlıca endişe, küresel çapta kargo gönderilerinin virüsün yayılmasına yardımcı olup olamayacağıydı. Farklı materyaller virüsü vücut dışında daha uzun süre canlı tutabilirse de virüsün hayatta kalmasını değerlendirirken bir dizi faktörün göz önünde bulundurulması gerekir. Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri (Centers for Disease Control and Prevention, CDC) hala bunu araştırıyor, ancak bazı yüzeyler için rakamlar ortaya çıkmıştır. CDC araştırmaya devam etmekteyse de Coronavirüsün ambalajlardan bulaşma riskinin hala düşük olduğuna inanıyor. DSÖ’de aynı şekilde Coronavirüsün taşındıktan, seyahat edildikten ve farklı koşullara maruz bırakıldıktan sonra devam etme riskini “çok düşük” olarak belirtmektedir. Yine de marketten veya kargodan çıkan herhangi bir ambalajlı ürünü eline aldıktan sonra ellerinizi sabunla iyice yıkamanız akıllıca olacaktır.

Corona Virüs Belirtileri Nelerdir?

Yeni Coronavirüs, önceden tanımlanan hastalığa neden olan Coronavirüslerinkine benzer semptomlara neden olmaktadır. Şu anda Corona pozitif tanısı konulmuş hastalarda, bir hastalık spektrumu var gibi görünmektedir: Çok sayıda vakada hafif pnömoni benzeri semptomlar yaşarken, kimi vakalarda çok daha şiddetli bir cevap vermektedir. 24 Ocak 2020’de Lancet tıp dergisi hastalığın klinik özelliklerinin kapsamlı bir analizini yayınlamıştır[18].

Rapora göre hastaların büyük çoğunluğu:

• Ateş, yüksek vücut ısısı (% 98)
• Kuru öksürük (%60)
• Yorgunluk (% 70) veya kas ağrısı (% 50)
• Solunum güçlüğü (% 50-60)

Daha az yaygın semptomlar şunları içerir:

• Mukus veya kan öksürmek (% 25)
• Baş ağrısı
• İshal (%10)
• Böbrek yetmezliği

Hastalık ilerledikçe, hastaların akciğerlerin sıvı ile dolmalarına neden olan pnömoni gelişmektedir ki bu durum bir akciğer röntgeni ile tespit edilebilmektedir.

Coronavirüs ne kadar bulaşıcıdır?

Harvard Üniversitesi epidemiyoloğu Eric Feigl-Ding tarafından paylaşılan bir Twitter floodunda[19] yeni Coronavirüsün “r naught” (R0) değeri olarak bilinen bir metriğe dayanarak “termonükleer pandemik seviyde kötü” olduğunu öne sürüldü. Bu ölçüm bulaşıcı bir hastalığın temel üreme sayısının belirlenmesine yardımcı olmaktadır. Daha doğrusu bu değer, hastalığı taşıyan bir kişi tarafından kaç kişinin enfekte olabileceği ile ilgilidir. Ding’in tweetleri silinmeden önce çok eleştirildi[20]. Ocak ayı sonalrında Dünya Sağlık Örgütü ile birlikte en az altı araştırma ekibi yeni Coronavirüs için R0 tahminlerini yayınlamış olup, farklı yöntemler kullanan bu grupların sonuçları çoğunlukla 2 ile 3 arasında değişmiştir. Kızamık gibi bulaşıcı hastalıklarda R0 12 ila 16 arasında olup, bu rakam da oldukça yüksektir. 2002-2003 SARS salgını (2 ila 5) hatta HIV (2 ila 5) civarında bir R0 değerine sahipti. Mevsimsel grip, 1.3 civarında seyreden bir R0’a sahiptir, ancak her yıl milyonlarca insana bulaşmaktadır. Sayı potansiyel geçirgenliğin bir ölçüsüdür. Aslında size bir hastalığın ne kadar hızlı yayılacağını söylemez. COVID-19 salgını modellenen birkaç çalışma 1.4 ile 3.8 arasında benzer bir değer vermiştir. Bununla birlikte, sürekli değişen vaka sayısı nedeniyle yeni Coronavirüsün R0’sini tahmin etmeye çalışan çalışmalar ve modeller arasında çok fazla farklılık olsa da 2.2 gibi bir değer makul görülmektedir. Hastalığı ve yayılmasını anlamanın ilk aşamalarında, bu çalışmaların bilgilendirici olduğu, ancak kesin olmadığı vurgulanmaktadır. R0 değeri hastalığın kişiden kişiye taşınması potansiyelinin bir göstergesini vermekle birlikte yeni virüsün nasıl yayıldığı hakkında hala yeterli bilgiye sahip değiliz.

Sanıldığı kadar bulaşıcı olmayabilir

Avustralya’nın Yeni Güney Galler Üniversitesi’nde küresel biyogüvenlik profesörü olan Raina MacIntyre “Bazı uzmanlar şimdiye kadar görülen en bulaşıcı virüs olduğunu söylüyor ki bu doğru değil” diyor. “Bazılarının önerdiği gibi gripten daha bulaşıcı olsaydı Wuhan’ın önemli bir seyahat merkezi olduğu göz önüne alındığında, Çin dışında binlerce vaka olmasa bile yüzlerce insan görmeliydik.” Çin, virüsün semptomlar ortaya çıkmadan yayılabileceğini ileri sürdü. MacIntyre 28 Ocak 2020’de yaptığı konuşmada şu ana kadar bu iddialar için bir kanıt olmadığını, ancak çocukların ve gençlerin herhangi bir belirti göstermeden bulaşıcı hastalığı yayabileceğini öne sürmüştür. Durum böyleyse termal kamera veya diğer usullerle yapılan havaalanı taramasının çok da anlamlı olmadığı anlaşılmaktadır çünkü hastalığın barındırılması ancak hiçbir işaret gösterilmemesi, Corona virüsünün sinsice daha fazla yayılmasına izin verebilmektedir.

Coronavirüs COVID-19’u önleyebilecek veya iyileştirebilecek herhangi bir tedavi veya ilaç var mı?

Coronavirüsler dayanıklı organizmalardır. İnsan bağışıklık sisteminden saklanmayı başarabilirler ve onları yok etmek için güvenilir bir tedavi veya aşı henüz geliştirilmedi. Çoğu durumda doktorlar hastalığı tedavi etmek yerine özellikle özellikle solunum desteği gereken ve çoklu organ yetmezliğinde ortaya çıkan semptomlarla başa çıkmaya çalışmaktadır. 29 Ocak 2020’de yapılan bir basın toplantısında DSÖ Sağlık Acil Durum Programı yürütme direktörü Mike Ryan, “Coronavirüslere karşı tanınmış bir terapötik yoktur,” demiştir. Coronavirüsler virüs oldukları için antibiyotiklere duyarlı değildir. Diğer bir deyişle antibiyotikler bakterilerle savaşmak için tasarlanmış ve SARS-CoV-2 virüsüne zarar vermeyen ilaçlardır. COVID-19 için henüz spesifik bir tedavi olmasa da virüslere saldırabilecek bazı deneysel antiviraller ile HIV gibi diğer virüsleri hedefleyen mevcut ilaçlar da dahil olmak üzere çeşitli çalışmalara umut bağlanmaktadır.

Corona virüs için bir aşı var mı?

Yeni aşılar geliştirmek zaman almakta olup, bunların insanlarda rutin olarak kullanılmadan önce klinik araştırmalarla titizlikle test edilmeleri ve güvenli oldukları onaylanmalıdır. ABD’deki Ulusal Alerji ve Enfeksiyon Hastalıkları Enstitüsü müdürü (National Institute of Allergy and Infectious Diseases, NIAID)  3 Mart 2020’de Anthony Fauci, korona virüse karşı bir aşının piyasaya sürülmesinin en az bir yıl ila 18 ay vakit alacağını bildirmiştir.[21] Bununla birlikte, bu konuda büyük ilerleme kaydedilmiştir ve COVID-19’un keşfedilmesinden bu yana bir dizi aşı adayı ortaya çıkmıştır. SARS-CoV-2’yi hedefleyen bir aşı geliştirirken, bilim adamları sivri ucun proteinlerine yoğun bir şekilde bakıyorlar. Virüsün yüzeyinde bulunan bu proteinler, çoğaltabileceği ve kendi kopyalarını oluşturabildiği insan hücrelerine girmesini sağlıyorlar. Araştırmalar, herhangi bir potansiyel koronavirüs aşısında canlı bir antijen yani insan vücudunun bağışıklık sistemini uyaran bir fragman olabileceğini öne sürüyor. Bununla birlikte yaklaşık 8.000 kişiyi enfekte eden ve yaklaşık 800 kişiyi öldüren SARS, seyrini sürdürmüş ancak ortadan kayboldu. Hastalığın gelgitini değiştiren bir aşı olmamış, ülkeler arasında etkili bir iletişim ve hastalığın ve yayılmasının izlenmesine yardımcı olan bir dizi araç olmuştur. Bu yüzden yeni korona virüsün bir aşı bulunmadan da ortadan kaybolması ihtimali de vardır. Bu yüzden New South Wales Üniversitesi’nden Raina MacIntyre “Salgınların ilaç veya aşı olmadan, gelişmiş gözetim, vaka izolasyonu, temas takibi, KKD ve enfeksiyon kontrol önlemleri kullanılarak kontrol edilebileceğini öğrendik” demiştir.

INO-4800

San Diego’daki Inovio adlı laboratuvarda çalışan bilim insanları yeni virüse karşı aşı geliştirebilmek için yeni tür bir DNA teknolojisi kullanmaktadır. COVID-19 hastalığına neden olan yeni koronavirüs SARS-CoV-2 ile eşleşen bir DNA aşısı adayı, “INO-4800” olarak adlandırılmıştır. Bu aşı hücrelere optimize edilmiş DNA sağlamakta burada, bireyin bağışıklık sistemini, güçlü bir hedeflenmiş T hücresi ve antikor yanıtı oluşturmak üzere aktive eden proteinlere dönüştürülmektedir. Salgın Hazırlık Yenilikleri Koalisyonu (CEPI), Inovio’ya 9 milyon dolara kadar hibe vermiş olup, insanlar üzerinde deneme planlarına Faz 1 insan INO-4800 testine yaz başında başlamayı planlıyorlar.[22]

Salgın kontrol altına alınabilir mi?

Salgının kontrol altında tutulması konusunda sağlık uzmanlarının üzerinde mutabık kaldığı bir çağrı var: Olabildiğince çok kişiyi test edilmesi, virüse yakalandığı tespit edilenlerin karantinaya alınması ve sosyal mesafenin korunması alışkanlığının yaygınlaştırılması. Bu önlemler salgının yayılmaya başladığı ülkelerde farklı düzeylerde uygulamaya konmuş durumdaysa da birçok ülkenin yeterince hızlı harekete geçememiş olması hastalığın tüm dünyaya yayılması ve çok sayıda can almasına sebep oluyor. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ-WHO) Araştırma Politikaları Departmanı’nın eski başkanı Tikki Pangestu, “İngiltere ve ABD fırsatı kaçırdı… Çin’de salgının başlamasının ardından iki ayları vardı. Ancak ‘Çin çok uzakta. Bize bir şey olmaz’ önyargısıyla hareket ettiler” diyor.[23] Çin ilk Sars benzeri zatürre vakasını 31 Aralık’ta WHO’ya bildirmişti ki o dönemde virüsün insandan insana bulaşabildiğine dair bir bilgi de yoktu. Daha doğrusu yeni virüs hakkında da pek bir şey bilinmiyordu. Bununla birlikte bu duyurudan sadece üç gün sonra Singapur, Tayvan ve Hong Kong sınırlarda taramaları artırmıştı hatta Tayvan Vuhan’dan gelen yolcuların ateşlerini daha uçaktan inmeden ölçüyordu. Güney Kore’de vaka sayısı salgının ilk evresinde hızla artış gösterdiyse de ülke genelinde her gün 10 bin kişiye ücretsiz test yapılarak büyük başarı sağlandı. Virüs testleri bir pandemiye dönüşen koronavirüs salgınına karşı en önemli öncelik olmalıyken Batı ülkelerinin bedava test imkanını geç yürürlüğe sokması salgının Asya dışında da büyümesine yol açmıştır.

Karantina olmazsa olmaz seçenek

Şu anda salgınla mücadele açısından eldeki tek seçenek, virüse yakalanmış kişileri tespit edip karantinaya almak ve insanlara seyahat sınırlamaları koymaktır. 13 Mart tarihli Dünya Sağlık Örgütü basın açıklamasında Genel Direktör Dr. Tedros Adhanom Ghebreyesus şu ifadeleri kullanmıştır:

“Nerede olduğunu bilmediğiniz bir virüsle savaşamazsınız. COVID-19 yayılım zincirini kırmak için tespit edin, izole edin, test edin ve tedavi edin. Bulduğumuz ve tedavi ettiğimiz her vaka hastalığın yayılımını kısıtlayacak.”

Vuhan Üniversitesi Nöroloji Departmanı’ndan Hong Zhang’in Lancet’teki yazısında salgınla ilgili yapılan üç büyük hatanın ölümleri arttırdığını iddia etmiştir. Bu üç büyük hatanın başında, sebebi açıklanamayan pnömoniyi ilk olarak saptayan sekiz doktorun söylenti yaymak gerekçesiyle polis tarafından suçlanması gelmektedir. İkinci hata insandan insana bulaştığı bildirilmiş olmasına karşın halkın erken dönemde bilgilendirilmemiş olması insanların şehri terk ederek hastalığı Çin’İn diğer bölgelerine yaymalarına sebep olmasıydı. Üçüncü ve son hata ise virüsün oluşturduğu pnömoninin şiddeti konusunda yeterli farkındalığın olmamasıydı. Birçok hasta, atipik klinik özellikler nedeniyle başka kliniklere başvurdu ve buralardaki medikal personelin yeterince korunmamış olması nedeniyle onlar da hastalığa yakalandı.[24]

Virüs mutasyona uğrayabilir mi?

Virüsün mutasyon geçirmesi olasılıklar dahilinde olmakla birlikte bunun salgın açısından ne anlama geleceğini söylemek zordur. Mutasyon sonucu virüsün insandan insana bulaşma ihtimali artabilir ya da virüse yakalananların yaşadığı semptomlar ağırlaşabilir.

Coronavirüs için ibuprofen alabilir misiniz?

Brufen, Nurofen ve Advil gibi çeşitli isimler altında satılan anti-enflamatuar bir ilaç olan ibuprofen, COVID-19 hastaları için olumsuz sonuçlarla ilişkilendirilmiştir. Buna karşın ibuprofen kullanımına ve COVID-19 için olumsuz sonuçlara bakmaya yönelik hiçbir çalışma olmadığını vurgulamak gereklidir. Fransız sağlıkçılar, Corona virüs vakalarında hastalıkla ilişkili ateşi tedavi etmenin güvenli bir yolu olup olmadığını sorgulamıştır. Dünya Sağlık Örgütü, 17 Mart 2020’de ateş düşürücü olarak ibuprofen’den kaçınılmasını ve bunun yerine parasetamol (parol, calpol gibi) kullanmasını önerdiği anlaşılan mesajlar yayınlanmış, ancak 19 Mart’ta bu haberi güncelleyerek OVID-19 Belirtileri İçin Ibuprofen’den kaçınmayı önermediğini duyurmuştur[25]. 18 Mart 2020’de yayınlanan bir Twitter floodu ise COVID-19’lu kişilerde ateşi tedavi etmek için ilacı kullanmayla ilgili endişeler olduğunu açıkladı, ancak kuruluş “belirli popülasyonlarda kullanımını sınırlayan olağan olanların ötesinde herhangi bir olumsuz etki raporunun farkında değil”. Lancet dergisinde 11 Mart 2020’de yayınlanan bir makalede ACE2 reseptörünün, Coronavirüsün içeri girmek ve çoğaltmak için kullandığı insan hücreleri üzerindeki ifadesini ibuprofen kullanımı nedeniyle arttırılabileceğini göstermiştir[26]. İbuprofen kullanımı ile ilgili olarak karışık mesajlar ve yanlış bilgiler çevrimiçi olarak yayılmaktadır. Bu konuda İngiliz sağlık uzmanlarıyla konuşan BBC, muhtemelen ilk seçenek olarak parasetamole bağlı kalmanın en iyisi olduğunu belirtmiştir.[27]

Corona virüse karşı yapabilek bir şey var mı?

Aşağıdaki önlemler COVID-2019’a karşı etkili olmadığı gibi zararlı da olabilir:

• Sigara içmek
• Birden fazla maske takma
• Antibiyotik almak (çünkü antibiyotikler virüslere karşı etkili değildir)

Ayrıca ateş, öksürük ve nefes alma zorluğunuz varsa, daha şiddetli bir enfeksiyon geliştirme riskini azaltmak için hastalığınız ilerlemeden erken tıbbi yardım alın ve son seyahat geçmişinizi doktorunuzla paylaştığınızdan emin olun.

Kendinizi Corona virüsten nasıl korursunuz?

• Ellerinizi sık sık temizleyin: Özellikle halka açık bir yerdeyken veya burnunuzu sildikten, öksürdükten veya hapşırdıktan sonra ellerinizi en az 20 saniye boyunca sabun ve suyla yıkayın. Sabun ve su hazırda yoksa el en az % 60 alkol içeren bir el dezenfektanı kullanın. Ardından ellerinizi mutlaka kurutun. Gözlerinize, burnunuza ve ağzınıza yıkanmamış ellerle dokunmaktan kaçının. Her insanın ortalama iki ila beş dakikada bir yüzüne dokunduğu düşünülürse el yıkamanın önemi ortaya çıkacaktır.
• Hasta olan insanlarla yakın temastan kaçının: COVID-19 bulunduğunuz bölgede yayılıyorsa kendinizle diğer insanlar arasında mesafe bırakın. Bu özellikle hastalanma riski daha yüksek olan insanlar için önemlidir.

Başkalarını Corona virüsten nasıl korursunuz?

• Hastaysanız ve tıbbi bakım almanız gerekmiyorsa evde kalın
• Öksürdüğünüzde veya hapşırdığınızda dirseğinizin iç kısmını kullanın en azından ağzınızı ve burnunuzu bir mendille örtün. Kullanılmış mendilleri açıkta bırakmayı mutlaka çöpe atın.
• Ellerinizi hemen en az 20 saniye boyunca sabun ve suyla yıkayın. Sabun yoksa ellerinizi en az% 60 alkol içeren bir el dezenfektanı ile temizleyin.
• Eğer hastaysanız bir yüz maskesi takın.
• Temizleyin ve dezenfekte edin: Sık sık dokunulan yüzeyleri her gün temizleyin ve dezenfekte edin. Buna masalar, kapı kolları, elektrik düğmeleri, tezgahlar, kulplar, masalar, telefonlar, klavyeler, tuvaletler, musluklar ve lavabolardır. Yüzeyler kirliyse dezenfeksiyondan önce deterjan veya sabun ve su kullanarak temizleyin.

Evcil hayvanlardan (kedi, köpek) COVID-19 kapabilir miyim?

Hong Kong’da Corona virüs ile enfekte olmuş bir köpek örneği olmasına rağmen, bugüne kadar bir köpeğin, kedinin veya herhangi bir evcil hayvanın COVID-19’u insanlara taşıdığına dair bir kanıt bulunmamıştır. COVID-19 enfekte bir kişi öksürdüğünde, hapşırdığında veya konuştuğunda üretilen damlacıklar yoluyla yayılır. Kendinizi korumak için ellerinizi sık sık ve iyice temizleyin.

Corona Virüs (COVID-19) (kuluçka dönemi) inkübasyon süresi ne kadardır?

“Kuluçka dönemi” veya inkubasyon süresi, virüse yakalanma ile hastalığın belirtilerini göstermeye başlama arasındaki zaman anlamına gelir. Şu anki bilgilerimize göre (24 Mart 2020) COVID-19 için kuluçka döneminin çoğu tahmini 1-14 gün arasında, en yaygın olarak beş gündür. Daha fazla veri elde edildikçe bu tahminler güncellenecektir.

Corona Virüse karşı tek kullanımlı maske kullanılmalımıdır?

Maskeler sadece sağlık çalışanları, hasta bakım görevlileri ile ateş ve öksürük gibi solunum semptomları olan kişiler tarafından kullanılmalıdır. Tek kullanımlık yüz maskesi yalnızca bir kez kullanılabilir. Sadece COVID-19 semptomları (özellikle öksürük) hastasıysanız veya COVID-19 olan birine bakıyorsanız bir maske takın. Dünya çapında maske sıkıntısı olduğu için DSÖ insanları maskeleri akıllıca kullanmaya çağırıyor. Kendinizi ve diğerlerini COVID-19’a karşı korumanın en etkili yolları, ellerinizi sık sık temizlemek, öksürüğünüzü dirsek veya doku kıvrımı ile örtmek ve öksüren veya hapşıraninsanlardan en az 1 metre uzakta durmaktır.

Yüz maskeleri nasıl kullanılmalıdır?

Maskeye dokunmadan önce, ellerinizi sabun ve su ile temizleyin veya alkol bazlı bir dezenfektan ile yıkayın

Maskeyi elinize alın ve yırtık veya delik olup olmadığını inceleyin.

Hangi tarafın üst taraf olduğunu (metal şeridin olduğu yer) bulun.

Maskenin doğru tarafının dışarıya baktığından emin olun (renkli taraf dışarı bakar)

Maskeyi yüzünüze yerleştirin. Maskenin üst kısmındaki metal şeridini veya sert kenarını, burnunuzun şekline göre ayarlayarak hafifçe bükün.

Maskenin alt kısmını aşağı doğru çekin, böylece ağzınızı ve çenenizi kaplar.

Kullandıktan sonra maskeyi çıkarın; maskenin potansiyel olarak kontamine olmuş yüzeylerine dokunmamak için maskeyi yüzünüzden ve kıyafetlerinizden uzak tutarken kulakların arkasındaki elastik halkalarından tutarak çıkarın.

Kullanımdan hemen sonra maskeyi kapalı bir kutuda atın.

Maskeye dokunduktan veya attıktan sonra el hijyeni uygulayın. Eğer dış yüzeyine temas etmişseniz mutlaka ellerinizi savunla yıkayın veya alkol bazlı el dezenfektanı uygulayın.

Kimler Corona virüs yüzünden hastane bakımı gerektirecek denli yüksek risk altındadır?

COVID-2019 Corona virüsü özellikle yaşlıları ve önceden yüksek tansiyon, kalp hastalığı, akciğer hastalığı, kanser veya diyabet gibi kronik bir sorunu olan hastalarda diğerlerine göre daha ağır seyrediyor gibi görünüyor.

COVID-19 Corona virüsten korkmalımıyız?

COVID-19 enfeksiyonuna bağlı hastalıklar, özellikle çocuklar ve genç yetişkinler için genellikle hafif geçirilmektedir. Bununla birlikte, ciddi hastalığa neden olabilmektedir ki yakalanan her 5 kişiden yaklaşık 1’inde hastane bakımı gerekmektedir. Bu nedenle, insanların COVID-19 salgınının kendilerini ve sevdiklerini nasıl etkileyeceğinden endişe etmesi son derece normaldir. Endişelerimizi kendimizi, sevdiklerimizi ve çevremizdekileri korumak için kullanabiliriz. Yapılması gerekenler arasında ilk ve en önemlisi düzenli ve kapsamlı el yıkama ve iyi solunum hijyeni. İkinci olarak, seyahat, hareket ve toplantılara getirilen kısıtlamalar da dâhil olmak üzere, yerel sağlık otoritelerinin tavsiyelerini takip etmektir.

Corona virüsten enfekte olanların ölüm oranı nedir?

Mevsimsel grip, her yıl dünya genelinde yaklaşık 500.000 ölüme neden olmasına karşın, sık karşılaşıldığından ve genellikle hafif sey­rettiğinden önemsenmemektedir.1918–20 arasında başta İspanya olmak üzere tüm dünyayı etkisi altın alan İspanyol gribi (Influenza pandemisi, ‘Spanish flu’) %0.2-0.5 ölüm oranına sahipti ki bir yıldan kısa sürede yaklaşık 50 milyon insanı ölüme götürmüştür ki bu yüzden Gelmiş Geçmiş En Büyük Katil olarak anılmıştır. HIV enfeksiyonu kayıtlara geçtiği 1981’den bu yana AIDS nedeniyle 30 milyonun üzerinde kişinin ölümüne sebep olmuştur ki % 3.9 ölüm oranına sahiptir. 2002 – 2003 arasında Uzakdoğuda yayılan “Şiddetli Akut Solunum Sendromu” (SARS) %10, 2009-10’da tüm dünyaya yayılanH1N1 (Domuz gribi) %0.1-0.2,  2012’de Suudi Arabistan’da ortaya çıkan “Orta Doğu Solunum Sendromu” (MERS) %30-35 ölüm oranına sahipken, sürekli değişmekle birlikte şu an için COVID-19 %3.8 oranındadır.

İtalya’da %8 civarında ölüm varken İspanya’da %5’e yakın, Almanya, İsviçre, Avusturya başta olmak üzere Orta-Kuzey Avrupa ülkeleri ve G. Kore’de %0 ila 1 arasında ölüm vardır, bu da sağlık hizmetlerinin organizasyonunun farklılıklarından kaynaklanmaktadır. Salgının ilk çıkış yeri olan Hubei’de ise 70.000’e yakın olgu ve %4-5 aralığında ölüm oranı vardır ve tüm ölümlerin yarıya yakını hala bu bölgededir. Son haftalarda (Mart-2020) olgu sayısında en hızlı artış G. Kore, İtalya, Fransa ve İran’da görülmüştür. Ülkemizde Mart’ın ikinci haftasından itibaren İstanbul ağırlıklı (+) olgular bildirilmiştir. Salgının ilk döneminin aksine Mart ayı ortasında olguların yarıya yakını Batı Asya, Avrupa ve ABD’de bulunmaktadır ve çoğunluk Çin dışındadır. Dünyada COVID-19 tanı konanlar, fatalite ve iyileşme görülen olgu sayıları. Çin’deki olgular Mart-2020 ortasından itibaren neredeyse sabit kalmakta, diğer ülkeler öne geçmektedir.

Corona Virüs konusunda yanlış bilinenler

Corona virüsü sıcak havalarda bulaşır mı?

Şimdiye kadar elde edilen kanıtlardan, COVID-19 virüsünün sıcak ve nemli havaya sahip alanlar da dâhil olmak üzere TÜM ALANLARDA bulaşabileceği anlaşılmıştır. İklim ne olursa olsun, COVID-19’u bildiren bir bölgede yaşıyor veya seyahat ediyorsanız koruyucu önlemler almalısınız. Kendinizi COVID-19’a karşı korumanın en iyi yolu sık sık ellerinizi temizlemektir. Bunu yaparak ellerinizde olabilecek virüsleri ortadan kaldırır ve gözlerinize, ağzınıza ve burnunuza dokunarak oluşabilecek enfeksiyonlardan kaçınabilirsiniz.

Soğuk hava ve kar yeni Corona virüsü öldüremez.

Soğuk havanın yeni Corona virüsü veya diğer hastalıkları öldürebileceğine inanmak için hiçbir neden yoktur. Normal insan vücudu sıcaklığı, dış sıcaklığa veya hava durumuna bakılmaksızın 36.5 ° C ila 37 ° C arasında kalmaktadır. Dolayısıyla en soğuk bölgelerde bile insandan insan geçiş mümkündür.

 Sıcak banyo yapmak yeni Coronavirüs hastalığını önlemez

Sıcak banyo yapmak COVID-19’u yakalamanızı engellemez. Banyo veya duşunuzun sıcaklığından bağımsız olarak normal vücut sıcaklığınız 36.5 ° C ila 37 ° C arasında kalmaktadır.

Yeni Coronavirüs sivrisinek ısırıkları yoluyla bulaşamaz

Yeni Coronavirüs, öncelikle enfekte bir kişi öksürdüğünde veya hapşırdığında oluşan damlacıklar veya burundan damlama veya tükürük damlacıkları yoluyla yayılan bir solunum virüsüdür. Bugüne kadar, yeni Coronavirüsün sivrisinekler tarafından bulaşabileceğini gösteren hiçbir bilgi veya kanıt bulunmamaktadır.

El kurutma makineleri yeni Coronavirüsü öldürmede etkili midir?

Hayır. El kurutma makineleri 2019-nCoV’yi öldürmede etkili değildir. Ayrıca ellerinizi sabun ile yıkadıktan sonra mutlaka kağıt havlu veya sıcak hava kurutucu kullanarak iyice kurutmalısınız.

Ultraviyole dezenfeksiyon lambaları yeni Coronavirüsü öldürebilir mi?

UV radyasyonu cilt tahrişine neden olabileceğinden, UV lambaları elleri veya cildin diğer bölgelerini sterilize etmek için kullanılmamalıdır.

Termal tarayıcılar yeni Coronavirüs ile enfekte olmuş kişileri tespit etmede ne kadar etkilidir?

Termal tarayıcılar, yeni Coronavirüs enfeksiyonu nedeniyle ateş gelişen (yani normal vücut sıcaklığından daha yüksek olan) kişilerin tespit edilmesinde etkilidir. Bununla birlikte, enfekte olan ancak henüz ateşten hasta olmayan insanları tespit edemezler. Çünkü enfekte olmuş insanların hastalanıp ateşlenmesi 2 ila 10 gün sürer.

Vücudunuzun her tarafına kolonya veya alkol sürmek yeni Coronavirüsü öldürebilir mi?

Hayır. Vücudunuzun her yerine alkol sürmek vücudunuza girmiş olan virüsleri öldürmez. Bu tür maddelerin püskürtülmesi kıyafetlere veya mukoza zarlarına (yani gözler, ağız) zararlı olabilir. Bununla birlikte hem alkol veya kolonya hem de klorin yüzeyleri dezenfekte etmek için yararlıdır.  Ancak uygun öneriler altında uygulanması gerekir.

Zatürre aşısı sizi yeni Coronavirüse karşı korur mu?

Hayır. Pnömokok aşısı ve Haemophilus influenza tip B (Hib) aşısı gibi pnömoniye karşı aşılar yeni Coronavirüse karşı koruma sağlamaz. Virüs o kadar yeni ve farklı ki, kendi aşısına ihtiyacı var. Araştırmacılar 2019-nCoV’ye karşı bir aşı geliştirmeye çalışıyor ve DSÖ çabalarını destekliyor. Bu aşılar 2019-nCoV’ye karşı etkili olmasa da, sağlığınızı korumak için solunum yolu hastalıklarına karşı aşılama yaptırmanız şiddetle tavsiye edilmektedir.

Burnunuzu düzenli olarak tuzlu suyla yıkamak yeni Coronavirüs ile enfeksiyonu önlemeye yardımcı olabilir mi?

Hayır. Burnu düzenli olarak tuzlu suyla yıkamanın insanları yeni Coronavirüs ile enfeksiyondan koruduğuna dair bir kanıt yoktur. Burnu düzenli olarak tuzlu suyla yıkamanın, insanların soğuk algınlığından daha çabuk iyileşmesine yardımcı olabileceğine kanıtlar sınırlı sayıdadır. Bununla birlikte, burnun düzenli olarak durulanmasının solunum yolu enfeksiyonlarını önlediği gösterilmemiştir.

Sarımsak yemek, yeni Coronavirüs ile enfeksiyonu önlemeye yardımcı olabilir mi?

Özellikle Facebook üzerinden sarımsak yemenin virüse yakalanmayı engelleyeceğine dair bir çok paylaşım bulunmaktadır. Sarımsak, bazı antimikrobiyal özelliklere sahip olabilen sağlıklı bir besindir. Bununla birlikte, mevcut salgından yeme sarımsakının insanları yeni Coronavirüsten koruduğuna dair bir kanıt yoktur. Zararsız görünen tavsiyelerin fazla ciddiye alınırsa zararlı olabildiği görülmektedir. Örneğin Çin’de yayımlanan Morning Post gazetesinin haberine göre 1,5 kilo sarımsağı çiğ çiğ yediği için boğazı ciddi derecede tahrip olan bir kadın hastaneye kaldırılmıştır.

Ev yapımı el dezenfektanları kullanımı

Dezenfektan jellerin tükendiği haberleriyle birlikte “Evde kendi jelinizi yapın” başlıklı tarifler de sosyal medyada hızla yayılmaya başladıysa da bu tariflerin çoğu uzmanlara göre, yüzey temizlemeye uygun ama insan cildi için iyi değil.

Kolloidal Gümü veya Gümüş suyu kullanımı

Koloidal ya da bir sıvı içinde çok ince çözültülmüş gümüş zerrecikleri ABD’de evangelist televizyon şovmeni Jim Bakker’in programında tavsiye edildikten sonra başta Facbook olmak üzere sosyal medya da korona virüs ilacı olarak önerilmeye başlandı. Koloidal gümüşü tavsiye edenler bu sıvının çok çeşitli sağlık sorunlarına iyi geldiğini, antiseptik olduğunu ve bağışıklık sistemini güçlendirdiğini ileri sürüyorlar. Fakat Amerikan sağlık yetkilileri, bu sıvının herhangi bir sağlık sorununa iyi geldiği konusunda hiçbir kanıt olmadığını söylüyor. Gümüş, insan vücudunda demir veya çinkodan farklı olarak herhangi bir işlevi olmayan bir metal olup, böbreklerde hasar, ciltte mavileşme ve nöbet geçirme gibi ciddi etkilere sebep olabiliyor.

Yeni Coronavirüs yaşlı insanları etkiler mi yoksa genç insanlar da duyarlı mıdır?

Her yaştan insana yeni Coronavirüs (2019-nCoV) bulaşabilir. Buna karşın yaşlı insanlar ve kronik hastalığı olanlar hastalığı daha ağır atlatmaktadır.

Yeni Coronavirüsün önlenmesinde ve tedavisinde antibiyotikler etkili midir?

Hayır, antibiyotikler virüslere karşı değil, sadece bakterilere karşı etkilidir. Yeni Coronavirüs (2019-nCoV) bir virüstür ve bu nedenle antibiyotikler bir önleme veya tedavi aracı olarak kullanılmamalıdır. Bununla birlikte, 2019-nCoV için hastaneye yatırılırsanız, doktorlar size antibiyotik verebilir çünkü virütik enfeksiyonun yanında bir de bakteriyel enfeksiyon mümkündür.

Yeni Coronavirüsü önlemek veya tedavi etmek için spesifik ilaçlar var mı?

Bugüne kadar, yeni Coronavirüsü (2019-nCoV) önlemek veya tedavi etmek için önerilen belirli bir ilaç yoktur. Bununla birlikte, virüs bulaşmış olanlar semptomları hafifletmek ve tedavi etmek için uygun bakım almalı ve ciddi hastalığı olanlara optimize edilmiş destekleyici bakım verilmelidir. Bazı spesifik tedaviler araştırılmaktadır ve klinik deneylerle test edilecektir.

Kaynaklar

C Net: https://www.cnet.com/news/

CBC News Coronavirus updates: https://www.cbsnews.com/live-updates/coronavirus-disease-covid-19-latest-news-2020-03-20/

DSÖ, Dünya Sağlık Örgütü (World Health Organization: WHO) Coronavirus disease (COVID-19) Pandemic

Journal of Hospital Infection https://www.journalofhospitalinfection.com/

Precision Vaccinations: https://www.precisionvaccinations.com/

Rocky Mountain Laboratories (RML): https://www.niaid.nih.gov/

Science Alert: https://www.sciencealert.com/

The Atlantic: https://www.theatlantic.com/

The Conversation: https://theconversation.com/

The Lancet: https://www.thelancet.com/

The New England Journal of Medicine: https://www.nejm.org/

The Peter Doherty Institute: https://www.doherty.edu.au/news-events/news/coronavirus

Virology Down Under: https://virologydownunder.com/

Notlar

[1] https://twitter.com/WHO/status/1237777021742338049?s=20

[2] C Net: WHO declares coronavirus outbreak a pandemic (11 Mart 2020): https://www.cnet.com/news/who-declares-coronavirus-outbreak-a-pandemic/

[3] WHO Başkanı Tedros Adhanom Ghebreyesus, Covid-19’un “korona”nın co’su, “virüs”ün vi’si ve hastalık kelimesinin İngilizcesi “disease” sözcüğünün d’sinden türetildiğini söyledi.

[4] https://twitter.com/WHO/status/1227248333871173632

[5] https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/technical-guidance/naming-the-coronavirus-disease-(covid-2019)-and-the-virus-that-causes-it

[6] https://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140-6736(20)30183-5/fulltext#seccestitle170

[7] Koronavirüs’ün çıkış merkezi olan Vuhan pazarındaki kasaplarda tavuk, koyun, domuz, tavşan, köpek, tilki, ceylan, timsah, dev semender balığı, yılan, sıçan, dağsıçanı, tavuskuşu, devekuşu, kirpi, kunduz, porsuk, yarasa, koala, eşek ve deve gibi toplamda 112 farklı et çeşidi mevcuttu.

[8] WHO Director-General’s opening remarks at the media briefing on COVID-19 – 3 March 2020: https://www.who.int/dg/speeches/detail/who-director-general-s-opening-remarks-at-the-media-briefing-on-covid-19—3-march-2020

[9] How Deadly Is Coronavirus? What We Know and What We Don’t (7 Mart 2020): https://www.nytimes.com/interactive/2020/03/07/upshot/how-deadly-is-coronavirus-what-we-know.html?action=click&module=RelatedLinks&pgtype=Article

[10] Who is getting sick, and how sick? A breakdown of coronavirus risk by demographic factors: https://www.statnews.com/2020/03/03/who-is-getting-sick-and-how-sick-a-breakdown-of-coronavirus-risk-by-demographic-factors/

[11] A Novel Coronavirus from Patients with Pneumonia in China, 2019 (20 Şubat 2020): https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMoa2001017

[12] https://www.doherty.edu.au/news-events/news/coronavirus

[13] There’s no evidence the new coronavirus spreads through the air – but it’s still possible: https://theconversation.com/theres-no-evidence-the-new-coronavirus-spreads-through-the-air-but-its-still-possible-131653

[14] So you think you’re about to be in a pandemic? https://virologydownunder.com/so-you-think-youve-about-to-be-in-a-pandemic/

[15] Persistence of coronaviruses on inanimate surfaces and their inactivation with biocidal agents https://www.journalofhospitalinfection.com/article/S0195-6701(20)30046-3/fulltext

[16] Aerosol and Surface Stability of SARS-CoV-2 as Compared with SARS-CoV-1: https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMc2004973

[17] Coronavirus: Top Doctor Says Changes of Contracting Disease on Plane is Remote(10 Şubat 2020):https://www.independent.co.uk/travel/news-and-advice/coronavirus-travel-flights-planes-risk-china-wuhan-symptoms-a9327901.html

[18] Clinical features of patients infected with 2019 novel coronavirus in Wuhan, China https://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140-6736(20)30183-5/fulltext

[19] https://twitter.com/DrEricDing/status/1220919589623803905

[20] The Deceptively Simple Number Sparking Coronavirus Fears: https://www.theatlantic.com/science/archive/2020/01/how-fast-and-far-will-new-coronavirus-spread/605632/

[21] Fauci: Vaccine at least year away, as COVID-19 death toll rises to 9 in Seattle: http://www.cidrap.umn.edu/news-perspective/2020/03/fauci-vaccine-least-year-away-covid-19-death-toll-rises-9-seattle

[22] https://www.precisionvaccinations.com/vaccines/ino-4800-dna-coronavirus-vaccine

[23] Koronavirüs salgını: Dünya, Asya ülkelerinin deneyiminden hangi dersleri çıkarabilir? https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-51992153

[24] Early lessons from the frontline of the 2019-nCoV outbreak: Early lessons from the frontline  of the 2019-nCoV outbreak https://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140-6736(20)30356-1/fulltext

[25] Updated: WHO Now Doesn’t Recommend Avoiding Ibuprofen For COVID-19 Symptoms: https://www.sciencealert.com/who-recommends-to-avoid-taking-ibuprofen-for-covid-19-symptoms

[26] https://www.thelancet.com/journals/lanres/article/PIIS2213-2600(20)30116-8/fulltext

[27] Coronavirus and ibuprofen: Separating fact from fiction (17 Mart 2020): https://www.bbc.com/news/51929628